V Ogólnopolskie Forum Służby BHP

W dniach 14-15.09.2023 r. odbyło się V Ogólnopolskie Forum Służby BHP pn. „Wizja Zero”, którego organizatorem był Zarząd Główny Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Pracowników Służby BHP a współorganizatorem Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy. Założeniem Forum była kontynuacja dyskusji w gronie ekspertów z różnych dziedzin na temat „Wizji Zero”, współczesnej służby bhp w zmieniającym się świecie pracy, jej problemów oraz nowych wyzwań, jakim pracownicy służby bhp muszą stawiać czoła w codziennej pracy (więcej na: https://forum.ospsbhp.pl/ )

W panelu dyskusyjnym „Ograniczenie chorób zawodowych a nowoczesne technologie” miałem okazję, razem z:

prof. dr Martą Wiszniewską (Klinika Chorób Zawodowych i Zdrowia Środowiskowego Instytutu Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi),

dr hab. inż. Agnieszką Brochocką (Kierownik Pracowni Sprzętu Ochrony Układu Oddechowego, Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy) oraz

Tomaszem Golisem (Prezes Śląskiej Izby Pracodawców, Pracodawcy RP), podzielić się doświadczeniem w tym temacie jak również współpracą z lekarzem medycyny pracy.

Choroba zawodowa obejmuje dwa podstawowe elementy: formalny to choroba wymieniona w wykazie chorób zawodowych ustalonym przez ustawodawcę oraz wykazanie związku przyczynowego między działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia albo sposobem wykonywania pracy a wystąpieniem choroby (ciekawostka: już 1500 lat p.n.e. w papirusach egipskich opisany był związek chorób płuc z pracą zawodową). 

Medycyna pracy

Czy współpraca pracodawcy z lekarzem MMP jest wystarczająca?

1. Antonina Wojnarowska (radca prawny) w 1991 r. na szkoleniu podstawowym dla służb bhp w służbie zdrowia stwierdziła: zobaczycie lekarz medycyny pracy będzie decydował o przyjęciu pracownika do pracy.
2. Ojciec medycyny Hipokrates (wyspa Kos, Grecja) radził swoim lekarzom: istnieje wiele zawodów związanych z niebezpieczeństwem powstania chorób. Dlatego szczególnie ważne jest, aby lekarz pytał chorego o zawód! (460-377 p.n.e.)
3. NIK o zasobach kadry medycznej w systemie ochrony zdrowia stwierdza, że brakuje lekarzy ze specjalizacją medycyny pracy (obecnie na 100 tys. mieszkańców jest lekarzy 7,1% a rekomendowana liczba to 14,1%) czyli brakuje połowy.
4. Lekarze medycyny pracy tak wypowiedzieli się o współpracy z pracodawcami:
5. a) tam gdzie jest powołana Komisja BHP współpraca z pracodawcą jest na poziomie zadawalającym jednak kłopoty zaczynają się z tzw. korporacjami gdzie siedziba firmy jest gdzie indziej i protokoły z posiedzeń komisji nie trafiają do lekarza a i lekarz nie jest zapraszany na takie spotkania jak i przeglądy.
6. b) pracodawcy, gdzie nie ma powołanej Komisji BHP (małe podmioty gospodarcze do 20 pracowników), współpraca polega wyłącznie na wystawieniu skierowania na badania profilaktyczne (niejednokrotnie nienależycie wypełnionego – puste pola i tylko nazwane stanowisko pracy). Pracodawcy nie są zainteresowani współpracą a tym bardziej wyjaśnianiem kwestii spornych oraz nie są zainteresowani, a wręcz nie chcą wizytacji lekarzy w swoich zakładach pracy. Można powiedzieć, że nie rozumieją pojęcia profilaktyki, która w ich rozumieniu ogranicza się tylko do skierowania na badania aby sprostać wymaganiom pranym. Kontakt i chęć współpracy jest wyłącznie gdy pojawia się problem zdrowotny u pracownika czyli przeciwwskazania do zatrudnienia.
7. c) pracodawca, u którego jest zatrudniona etatowa służba BHP – współpraca jest na dobrym poziomie, tzn. w razie wątpliwości można z pracownikiem bhp porozmawiać i wyjaśnić rozbieżności co do problemu badania dotyczy to przede wszystkim szczepień ochronnych.

Czy wymagana jest zmiana systemu badań lekarskich pracowników?

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA I OPIEKI SPOŁECZNEJ z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy

1. Uprościć a nawet zmienić wzór skierowania na badania lekarskie (niejednokrotnie pracodawcy, pracownicy kadr nie rozumieją co kryje się pod pojęciem czynnik fizyczny, chemiczny, niebezpieczny, itp.) – wyjaśnić co kryje się pod takim pojęciem np. w formie tabelki.
2. W skierowaniu należałoby zmienić zapis „wielkość narażenia” na „podaj wynik ostatnich badań środowiskowych” oraz „krotność NDS/NDS”.
3. W związku z tym, że coraz częściej występuje nałóg typu używanie narkotyków (alkohol już nie jest takim problemem), które w znaczący sposób wpływają na czas reakcji, koordynację, koncentrację należałoby wprowadzić dodatkowe obowiązkowe badania wstępne jako tzw. panel narkotykowy wszędzie tam gdzie jest praca szczególnie niebezpieczna np. prace na wysokości (dekarze, monterzy fotowoltaiki), kierowcy autobusów, operatorzy żurawi i suwnic, kierowcy przewożący materiały niebezpieczne, posługiwanie bronią palna. Panel standardowy obejmuje badanie w moczu na obecność: amfetaminy, ecstazy, morfina, kokainy, trójcykliczne antydepresanty, metadon, barbiturany, benzodiazepiny, marihuana, fencyklidyna (np. pracownicy kolei takie badania mają wykonywane przy przyjęciu do pracy, takie badania przeprowadza się np. w Skandynawi)
4. W rozporządzeniu:
5. a) jednoznaczne określenie czy lekarz może w orzeczeniu lekarskim dokonać dodatkowego wpisu (w tym zakresie jest wiele nieścisłości i są dokonywane różne wpisy np. praca na wysokości do 3 m). 
6. b) umieścić informację, że na danym stanowisku istnieje możliwość wystąpienia czynnika rakotwórczego (tak jak to było w załączniku nr 1 do cyt. rozporządzenia z 1996 r. czyli we Wskazówkach Metodycznych w Sprawie Przeprowadzania Badań Profilaktycznych Pracowników i ma to na celu uwrażliwienie lekarza na dany czynnik i podjęcie odpowiedniej reakcji).
7. Wprowadzenie w ustawie o służbie medycyny pracy (z 1997 r.) obowiązkowego dokształcania w tym zakresie. Powyższy problem dotyczy przede wszystkim lekarzy, którzy nabyli uprawnienia jako tzw. byli lekarze przemysłowi po odbyciu kursów. Ustawa (z 1996 r.) o zawodzie lekarza i lekarza dentysty co prawda nakazuje ciągłe doskonalenie a rozporządzenie MZ (z 2022 r.) w sprawie sposobu dopełnienia obowiązku doskonalenia zawodowego lekarzy i lekarzy dentystów stanowi ze lekarz ma w ciągu 48 miesięcy uzyskać 200 pkt edukacyjnych jednak w praktyce nie przekłada się to na specjalistyczne dokształcanie w swojej dziedzinie w tym przypadku medycyny pracy.

W jaki sposób można ograniczyć powstawanie chorób zawodowych?

1. Jednym z najważniejszych i podstawowych sposobów zapobiegania chorobom zawodowym są badania lekarskie pracowników. Pracodawca nie może dopuścić do wykonywania pracy pracownika, który nie ma ważnych badań lekarskich, które pozwalają mu na wykonywanie pracy na określonym stanowisku.
2. Utrzymać w stanie stałej sprawności urządzeń ograniczających lub eliminujących szkodliwe dla zdrowia czynniki środowiska pracy (monitoring czynników szkodliwych).
3. Systematyczne analizowanie przyczyn chorób zawodowych i innych chorób związanych z warunkami środowiska pracy przez pracodawcę i podjęcie adekwatnych działań technicznych lub organizacyjnych.
4. Zapewnienie pracownikom odpowiednich urządzeń higieniczno-sanitarnych oraz dostarczać niezbędnych środków higieny osobistej i środki ochrony indywidualnej.